CURSU DE LIMBA SARDA IN GUSPINI
Il corso rivolto ai dipendenti della pubblica amministrazione, (dipendenti comunali e provinciali) è però aperto alla partecipazione di tutta la popolazione.
Martis, su seighi de triulas in Gùspini (oras 16-19, in sa sala de su Consigiu comunale, Via Don Minzoni, 10)
ap’a faeddare – in Sardu – de “Istoria, Limba e Literadura sarda” ma mescamente de sa poesia satirica, befiana e bagliugula:
de Efisio Pintor Sirigu (Sa canzoni de su caboniscu e Unu zertu amigu)
e de Benvenuto Lobina (Cuadeddu Cuadeddu)
1. Efisio Pintor Sirigu: Il più grande poeta satirico di fine Settecento in lingua sardo-campidanese (1765-1814).
SA CANZONI DE SU CABONISCU
Tengu unu caboni de sa vera casta:
Bista sa puddasta – sindi fai’ meri;
Mi fai prexeri su dd’essi acchistau.
2.
Mi fai’ prexeri su ddu tenni in manu;
Gei est unu caboniscu
Chi si piga su friscu – dognia dì a mengianu
Cantendi baggianu,
Gosai de s’oghianu – pinnas doradas bogat;
Gei est unu caboniscu
Chi si piga su friscu – sartat, currit e giogat:
In sa terra forrogat,
Cant’agattat ndi’ogat – e non di lassat nudda.
Gei est unu caboniscu
Chi si piga’ su friscu – zerriendis is puddas,
Aspettendiri cuddas,
Derettu sazzuzuddat – bellu inchighiristau.
3.
Aspettendiri cuddas
Derettu s’azzuzuddat, e non circat cuerru
Allirgu che una pasca,
Issu no timit basca – nè frius in s’oerru,
Forti che unu ferru
Ndi bessit de s’inserru – non timid’ acciottu,
Allirgu che una pasca
Issu no timit basca – sempiri postu in motu;
Inc’ ‘essit trotu, trotu;
Su bixinau tottu – circat po tenni sfogu;
Allirgu che una pasca
Issu non timit basca – balla ndi dd’ ‘oghit s’ogu!
Abbruxendi che fogu
Bandat de logu in logu – cantend’ in bixinau.
4.
Abbruxendi che fogu,
Andat de logu in iogu – nè timit po nudda;
E cant’es curiosu,
Fendi su graziosu – zerriendi sa pudda.
Comenti s’azzuzuddat,
E cun cust’e cun cudda – cumenzad’ a giogai.
E cant’es curiosu,
Fendi su graziosu – circhend’ ‘e ddas burlai!
Si ponit a sartai
Po ddas ispassiai – cun giogus e burlitas;
Fendi su graziosu – ddi faidi sciampitas,
Ddis faidi is alitas,
Furriadas i anchitas – cum su ciuff’arziau.
5.
Ddis faid’ is alitas,
Furriadas i anchitas – ‘i arziat sa crista;
Bellu, cantu sci’ s’arti!
Girat de part’ in parti – no ddas perdit de vista:
Arziat sa chighirista,
Caminat pista pista – accuzzend’is ispronis,
Bellu, canto sci’ s’arti!
Girat de parti in parti – chi non c’intrit cabonis;
Ddis contat chistionis,
Istorias e canzonis – in sa lingua sua;
Bellu, cantu sci s’arti!
Girat de parti in parti – fendi su mamm’a cua;
Ddas sighid’ a sa fua
Ddas sezzid’a sa nua – cun su ciuff’afferrau.
6.
Ddas sighid’a sa fua
Ddas sezzid’a sa nua! – lestru che unu guettu;
Ita razza de giogu!
Mi ddis ponit forrogu – istrintu a su ciuffettu:
Mancai senza ‘e staffettu,
E senza de fuettu – es bonu sezzidori:
Ita razza de giogu!
Mi ddis ponit forrogu – non castiat colori:
Po dimostrai s’amori
Si bolit fai onori – sezziu a pal’ ‘e porceddu…
Ita razza de giogu!
Mi ddis ponit forrogu – ddas sezzit prexadeddu.
Ponit su spronixeddu,
Fait su cuccurumbeddu – si nd’arzat prexau.
7.
Ponit su spronixeddu,
Fait cuccurumbeddu – si ‘nd’arzat gioghendi.
O puddas isfacias
Chi andais pe’ is bias – su caboni xirchendi,
Prestu si biu frucendi,
Cun bregungia portendi – pilloneddus avatu…
O puddas isfacias
Chi curreis i’ bias – no penzendi a su fattu,
Deu gei mind’ accattu,
Ca po su disbarattu – si portantat a ogu;
O puddas isfacias
Chi andais pei bias – fend’arriri su logu,
Lassaiddu su giogu,
Ca su caboni, fogu! – menescit crastau.
UNU ZERTU AMIGU.
1.Unu zertu amigu un’egua teniada
Chi no dda sezziada solus che issu e deu;
Ma imoi giai creu, e isciu de siguru,
Chi a un’aturu puru dd’hat boffia imprestai.
2.Dd’ hat offia imprestai, ei dd’ hat fatta sa cua;
Imoi sa ddu sciu segu su cuntrattu,
Ca po prus chi segua fessit cosa sua,
Non depiat disponni foras de su pattu,
Chi si fiat fattu cun cundizioni,
Chi atara persona mancu dda tocchessit ;
E chi dda sezzessit, non serbid ‘a nai…
3. Non serbid ‘a nai, chi giai s’intendiada;
Fueddai prus claru zertu no podemu,
Chi finzas su meri e tottu no sezziada,
A bortas chi deu no ddu permittemu.
Mirai, si bolemu chi issu dda imprestessit!
Comenti chi fessi issu solu meri:
E chi deu podèri non tenghessi mai!
4.E chi deu mai no tenghessi poderi!
Segua ès sa mia, faulargiu non seu;
Chi, mancai crepis, femu e seu meri
Sa primu sedda dd’appu fattu deu;
E anzis mi creu, e forzis è claru,
Chi mi costat caru su mantenimentu;
Senza de su tentu, chi no bollu nai.
5.Su sientu ddu lasso a su discurzu allenu;
Pagu tempus esti, dd’appu comporau
Po gualdrappa noa paris con fu frenu;
I a unu meri allenu s’egua m’has lassau!?
Dd’emu comporau finza su pitrali,
Ch’in tali signali, gei dd’had’a portai.
6.Finzas su pitrali con sa scingra ona;
Arretranga nò, ca gei ndi tenemu;
E paris chi s’egua arziàt sa coa
Dei dda inseddamu, e deo dda sezzemu,
Mirai, si femu meri appoterau!
Ma gei m’è costau si mindi spassiamu,
Poita chi pagamu. finz’e a dda ferrai.
7.Finz’e a dda ferrai, po dda tenni amiga,
E po chi cun megus no fessit ingrata,
Ita olia de prus? finz’e una pariga
Dd’appu comporau de ferrus de prata,
Ma gei mi dd’ha fatta bella sa bointadi!
Prestada midd’hadi a un amigu miu,
Chi sind’ es serbiu senz’arrespettai!
8.Senz’arrespettai già midd’hat serbia!
Sa curpa dda tenit chini dd’hat prestada;
Giai t’hant, arrangiau pobar’egua mia!
De tali manera mi dd’hat maltrattada,
Chi tott’est umfràda e no podit prus curri!
Chini had ‘a discurri su chi m’e coscau…
Però m’hanti nau chi nd’hat a curai.
9.Però m’hanti nau, ch’had’essi sanada:
Ch’in ott’ o noi mesis had’essi sanada:
Istettad’ allirgu, no tengat paura,
Ca custa mixina sempir’è giuàda;
Ma mancai sanàda no dda sezzu prus;
Dd’hanti sezia dus… Buffa! no è cosa;
Chi had’essi viziosa si podit dudai.
10.Ch’ad’essi viziosa ddu tengu siguru,
S’egua guvernada de diversas manus,
E si mindi ghettat, comenti m’aturu?
Mi segad is ossus, si ddus portu sanus;
E cun soligianus non bollu cuntrattu,
E segu su pattu con meda plexeri,
Giaighi su meri, sciu de siguru,
Chi a un aturu puru s’egua m’hat lassau,
No seu obbligau mantenni su pattu,
E in custu cuntrattu non boll’abarrai.
BENVENUTO LOBINA.
Il poeta e il romanziere bilingue che ha nobilitato la lingua sarda.(1914-1993)
CUADDEDDU, CUADDEDDU
Nebodeddu cantatori,
nebodeddu meda abbistu,
ti ddu paghit Gesu Cristu,
in salludi e in liori
po mi dd’ai spiegau,
nebodeddu car’’nonnu,
poita, apust’ ’e custu sonnu
chi xent’annus è durau,
iscidau mind’ad custu
malladittu fragu mallu
chi si furriat su callu
in gennarxu e in austu.
I atras cosas a muntonis,
nebodeddu, m’as cantau
chi su coru m’ant’unfrau
su xrobeddu e is callonis.
E immoi lassamì stai
no mi neristi pru’ nudda
ma asta a biri ca ’n sa udda
ci ddus appa a fai entrai.
I mi bastat su chi sciu,
ma una cosa ti dimandu
donamidda e i minn’andu
bollu su cuaddu miu.
Cuaddeddu, cuaddeddu,
curri senz’ ’e ti firmai
ca depeus arrivai
in tres oras a Casteddu.
A Casteddu ad pinnigau
gent’ ’i onnia manera:
sa pillandra furistera
su furoni, s’abogau.
Pinnigau ad gent’ ’e trassas
spilligambas e dottoris,
deputaus traittoris,
munzennoris e bagassas.
I a tottu custa genti
dd’anti posta a comandai
e po paga ant’a pigai
s’arretrangh’ ’e su molenti.
Frimadì: Santu Francau,
cuaddeddu, si bid giai.
Su chi seu andendi a fai
non ti dd’appu ancora nau..
Scurta: a fai un’abisitta
a is chi anti fattu troga
seu annundu cun sa soga
e i sa leppa in sa berritta.
Su chi primu appa a cassai
cun sa bella cambarada,
cuaddeddu, è su chi nada
ca ad donau a traballai
a su popullu famiu
in Sarroccu e in Portuturri
e chi si pònidi a curri
faid mort’’e pibizziu.
Poita ad crup’ ’e cuddu fragu
chi mind’ ad fattu scidai
prima dd’appu a istrumpai
e apustisi ddu cagu.
Sigomenti anch’è parenti
de i cuddu imbrollioni
chi ad redusiu a carboni
sa foresta e i su padenti,
ci ddu portu a unu logu
pren’ ’e spina, sperrumau
i ddu lassu accappiau
i agoa ddi pongiu fogu.
No a’ biu, cuaddeddu,
cantu montis abruxaus,
cantu spina in is cungiaus
a infora de Casteddu?
Anti venas i arrius
alluau tottu impari
alluau anti su mari
e is tanas e is nius.
Bidda’ mes’abbandonadas
a i’ beccius mesu bius
a su prant’ ’e is pippius
a pobiddas annugiadas.
Oh, sa mellu gioventudi
sprazzinada in mesi mundu
scarescendu ballu tundu
scarescendu su chi fudi.
Cuaddeddu, sigomenti
de su dannu chi eu’ biu
e di aturus chi sciu
tenid curpa meda genti,
a accantu si pinniganta
i mi bollu accostai
e i ddus appa a ispettai
asta a biri chi no triganta.
Ddusu bisi: allepuccius
a ingiri’ ’e sa mesa
faccis prena’ de malesa
omineddus abramius.
Ma appenas a bessiri
nd’ant ’e s’enna ’e s’apposentu
donniunu ad essi tentu
e tandu eus a arriri.
O su meri chi scurtai
su chi nada unu cuaddu
oi ollidi – e chi faddu
gei m’ada a perdonai –
i ddi nau ca cussa genti
pinnigada in su corrazzu
non cumanda d’unu cazzu
funti conca’ de mollenti.
Chi cumandada est’attesu
custus funti srebidoris
mancai sianta dottoris
funti genti senz’ ’e pesu.
Fueddendu in cudda cosa
no adi intendiu fustei
nendu “yes” e nendu “okei”
cun sa oxi pibiosa?
Bruttu strunzu, arrogh’ ’e merda,
cussa conca in d’unu saccu
illuegu ticci zaccu
ti dda scudu a una perda.
De is cosa’ de sa genti,
o cuaddu manniosu,
maccu, zoppu i arrungiosu
no as cumprendiu niente.
No as cumprendiu, po nai,
chi su bruttu fragu mallu
chi ddis furriad su callu
ndiddus podisi scidai?
E a candu tottu impari,
meris, predis, srebidoris,
ciacciarronis, traittoris,
ci ddus anta a iscudi a mari?
Su srobeddu dd’asi in brenti
Tprrù, cuaddu, tprrù, mollenti.