La lotta dei Camionisti

 

 

 

ODISSEE

 

NUOVI RICCHI

 

NUOVI POVERI

 

E CAMIONISTI

 

 

 

di FRANCESCO CASULA

 

Alla recente Manifestazione organizzata dal Movimento dei pastori a Cagliari hanno partecipato anche altre categorie sociali: artigiani, commercianti, autotrasportatori. E’ un segno dei tempi. L’acuta e generale crisi economica morde non solo i tradizionali ceti popolari (lavoratori dipendenti, pensionati) ma la cosiddetta middle class. Assistiamo così a una vera e propria scomposizione delle classi sociali. Verso il basso. Verso una vera e propria proletarizzazione e impoverimento. Di contro aumenta la ricchezza: di pochi. E dunque si creano nuove e più ingiuste e intollerabili disuguaglianze. Nella Manifestazione dei pastori colpisce la presenza dei camionisti. Che vivono oggi in Sardegna una situazione drammatica. Ma l’origine della crisi data da qualche anno: da quando nel 2006, con l’assorbimento dei traghetti della compagnia Loyd Sardegna da parte della Moby, è venuta a mancare qualsiasi tipo di concorrenza e soprattutto di vigilanza e tutela nei confronti degli autotrasportatori. Da quel momento è iniziata l’odissea dolorosa dei camionisti: si arriva al rifiuto d’imbarco, nonostante siano muniti di regolare biglietto –pagato con cifre spropositate- costringendoli a pernottare sul porto anche per più notti! Quando vengono imbarcati spesso non viene loro assegnata una cabina (cosa che dovrebbe essere obbligatoria), basilare dopo un giorno trascorso in viaggio e uno nuovo che li attende, per la propria e l’altrui sicurezza in strada. Spesso viene persino cambiata la destinazione: magari da Piombino a Livorno o viceversa, con gli immaginabili disagi per poter portare a termine il proprio lavoro. Situazioni incredibili, vissute sulla propria pelle da chi è costretto a viaggiare per lavoro con l’handicap del mare: già di per sé penalizzante. Il tutto è da ricondurre ad un vero e proprio Cartello dettato dalle compagnie marittime che dovrebbero garantire il flusso di merci e persone dall’Isola alla penisola. Lo stato di isolamento che la Sardegna ha dovuto subire per anni –scrivono i camionisti- dettato dall’insufficiente presenza di collegamenti,ora si è trasformato nel più vile dei reati:l’estorsione. Organizzati nell’Associazione “Sardegna in movimento” pongono al centro delle loro rivendicazioni la continuità territoriale, l’eliminazione dello stato di monopolio dal porto di Olbia e la Flotta sarda pubblica.

 

 

 

Pubblicato su Sardegna quotidiano del 29-luglio-2011

 

 

 

 

 

Ruolo e funzione della Lingua sarda

 

 

 

Insegnare il Sardo. Ma in Sardo.

 

di Francesco Casula

 

Fra l’Università di Sassari e la Regione è scoppiata la pace. Dopo mesi di acute polemiche, fra l’Assessore alla Pubblica Istruzione Milia e il rettore Mastino è stato raggiunto un accordo: l’Ateneo sassarese, nei Corsi di formazione degli insegnanti, per il 50%, utilizzerà il sardo come lingua veicolare, mentre i laboratori si terranno interamente in limba. Per mesi, Sassari sembrava opporsi con forza a tale ipotesi. Che si sia addivenuti a un accordo è positivo. Sbaglia però chi pensasse che il conflitto sia totalmente composto: alla sua base infatti non c’è il problema della Limba sarda comuna, come apparentemente parrebbe, quanto una diversa concezione del Sardo, del suo ruolo e della sua funzione. Da una parte vi sono gli accademici sassaresi –e non solo- che sostanzialmente considerano la Lingua sarda come un “bene culturale”, da conservare, proteggere e tutelare. Una sorta di “bronzetto nuragico”. Dall’altra vi è tutto il movimento che in tutti questi decenni si è battuto per il bilinguismo, che sostiene il Sardo come lingua viva, da studiare e imparare certo, specie attraverso i nostri poeti e scrittori, per conoscere la cultura e la civiltà che essa sottende; ma anche e soprattutto per utilizzarla, come strumento di comunicazione, in ogni occasione della vita e dunque anche a livello ufficiale e non solo in situazioni private e familiari. Scrivono i docenti dell’Università di Sassari:” Pessamus chi chene litteradura, chene s’istudiu de sas usantzias e de s’istoria, chene sabidoria, chene limbazos, sa limba no esistit, est unu nudda, unu battile, unu trastu calesisiat”. Si tratta di affermazioni giuste e assolutamente condivisibili da tutti: tanto da essere persino scontate. E, dunque, neppure da discutere, perché, come ci consigliano i latini, “De evidentibus non est disputandum”. Da dibattere vi è invece tutta la politica linguistica. A partire da questo presupposto: senza l’uso sociale la lingua sarda rischia di essere una lingua artificiosa e sostanzialmente morta. Di qui la necessità non solo dell’insegnamento del Sardo in Sardo ma dell’utilizzo del Sardo come lingua veicolare per insegnare anche tutte le altre materie. Di qui la necessità che il Sardo irrompa  in modo organico, come lingua coufficiale in tutti i media (giornali, libri, Radio-TV, Internet), nella toponomastica, nella pubblicità.

 

 

 

Pubblicato su SARDEGNA quotidiano del 20 luglio 2011

 

 

 

Recensione in Lingua sarda

 

Recensione di Franca Marcialis
sui volumi della Collana

Òmines e Fèminas de Gabbale”, Alfa editrice:

1.Eleonora d’Arborea,

2.Grazia Deledda,

3.Marianna Bussalai di Francesco Casula
Essi de Gabbale o de Cabali, comenti naraus nosu in Campidanu, bolit nai essi dinnius de nodu e de arrespetu. Nosu naraus “est un’òmini de cabali, o est unu de pagu cabali, o non ddu at cabali, non at scaburtu cabali perunu… Essi òmini de cabali bolit nai essi onestu, de caratteri forti, abili, sabiu, dinniu de essi apreziau.
In pagus fueddus, òmini de cabali est unu comenti de s’amigu nostu Franciscu Casula chi at scritu 3 librus asuba de “Ominis e fèminas de gabbale“ imprentaus de Maria Marongiu in sa domu de imprenta Alfa Editrice de Quartu.
Franciscu est un’òmini seriu e in su matessi tempus sempri aligru, de principius sanus, sabiu, frimu in is ideas, de grandu cultura, studiosu de storia e de cultura sarda, scritori e giornalista, sindacalista, professori de scola e maistu de vida sempri prontu a gherrai po difendi is prus debilis e sempri in cumbata po mantenni fidi a is ideas suas. Custas ideas si podint stringi in custus pagus fueddus postus in sa presentada de su libru asuba de Deledda: “Nois cherimus sighire a bivere, cun s’identidade nostra, istorica, culturale e linguistica de populu e de natzione: pro custu toccat chi sa limba sarda siat imparada e connota e duncas foeddada e iscritta”.
Franciscu est unu chi ponit sempri in pratica su chi predicat e propriu po custu issu at iscritu medas librus asuba sa storia, sa lingua e sa cultura sarda e puru custus librus chi presentaus innoi funt stetius aprontaus in s’idea de fai conosci fèminas e òminis de cabali de Sardinnia.
Funt iscritus in sardu, in sa fueddada de Cab’e Susu, ma si cumprendint beni poita si sforzant de arribai a una scritura comuna chi pozat essi cumprendia e umperada de totus. Chini ligit su libru si-nd’abizat iluegu ca est iscritu de un’òmini de scola chi donat atenzioni a su chi si narat e a comenti si scrit. Sa lingua est moderna, arrica comenti de lessicu, struturada sighendu sa sintassi sarda, cun frasis beni tessias e chi si cumprendint in deretura. Is argumentus podint essi ampriaus e permitint de aprontai unidadis de imparu chi accolegant medas materias chi si faint in iscola (istoria, giografia, literadura sarda, nazionali e internazionali, critica literaria).
Is librus si podint umperai beni po sa didatica de su sardu in sa scola: funt iscritus po is giovunus de oi in manera chi issus, conoscendu genti de cabali, pozant conosci sa storia sarda, su chi nosu seus stetius, pozant conosci is arrexinis de sa cultura nosta e dda pozant apreziai de prus.
Franciscu Casula at bofiu apreziat de tres fèminas sardas dinnias de essi connotas e amiradas.

Sa prima est Lionora de Arborea. Lionora (Eleonora D’Arbarea) est una de is fèminas prus stimadas de sa storia italiana de is tempus passaus. Is contus asuba de sa vida sua funt medas, pagus perou is testimoniantzias istoricas. Franciscu si frimat a totu su chi si podit provai cun documentus fenzas de sterri arrescionis in is contisceddus chi benint mandaus de babu a fillu ma chi non si podint provai in manera peruna. Lionora est nascia in su 1340, filla de Marianu IV e coyada cun Brancaleone Doria in su 1376 (a 36 annus) no po amori ma po podi tenni una manu de agiudu contras a is Aragonesus. Apustis mortu (bocciu non si scit de chini) su fradi Ugoni divenit juighissa de Arbarea de su 1383 fintzas a su1404 annu chi s’est morta po mori de sa pesti niedda. Sa juighissa nosta fut contra sa potentzia spanniola chi boliat concuistai in donnia modo sa Sardinnia e iat fatu unas cantus gherras po s’autonomia de totu sa Sardinnia contra s’invasori aragonesu. Mancai non siat arrenescia in cust’idea, sa genti de sa Sardinnia s’arregodat de Issa po sa “Carta de Logu”, una Carta de is Leis , iscrita in lingua sarda e umperada de su 1421 in totu sa Sardinnia. Custa podit essi cunsiderada una de is fromas prus avantzadas de sa scientzia de is leis in su tempu medievali. Franciscu Casula at postu in ispicu sa moderninadi de sa “Carta” e at fatu resaltai comenti n-ci fut atentzioni po su mundu de is fèminas, puru cun ordinamentus chi podint esser cunsideraus “modernus”, (comenti sa libertadi de sa fèmina de acetai o arrefudai sa coya de aconciu). Po donnia mancanzia si tenit in contu sa cundanna giusta. Massayus e pastoris, tandus prus de oi, fuant in cumbata po s’usufrutu de is terras, agatànt in sa carta de logu regulamentus frimus e precisus chi depiant ascurtai amarolla poita sa lei de Lionora fuat pagu druci cun is prepotentis. Comenti de pena po is disatinus sa lei podiat cundannai a morri in su fogu o s’intzurpiamentu o a sa prisonia. Si donàt perou attenzioni po biri chi ci fiat voluntadi de fai su mali. In atrus logus tandus no ci pentzànt nimancu.
Is 198 articulus de sa Carta pertocant totus is aspetus de sa vida de su Stadu: castigamentus po mali mannu, ordinamentos po massayus e pastorìs, po chini poniat fogu, po sa cassa, po cussu chi spetàt a chini trabalàt e sa tutoria de is prus debilis. Po su tempu suu custa lei fiat moderna. Sa Carta de Logu de Lionora est abarrada in vigori in totu sa Sardinnia fintzas a su 1827 candu arribat sa Lei Codice Feliciano.
Franciscu si frimat a longu asuba de is articulus prus prezisus po si fai biri sa modernidadi de sa lei e sa bellesa de sa lingua umperada in sa Carta de Logu; po nai infinis ca propriu in sa Carta nosu podeus agatai unu modulu bonu de lingua chi podit essi umperada finzas e imoi in is ufitzius. Custu libru donat bonus ispuntus po studiai sa lingua sarda scrita, po conosci sa storia sarda candu sa Sardinnia teniat ancora ispera de libertadi. Lionora est arrenescia a cumpriri s’opera incumenzada de su babu Marianu i est istetia “su sovoranu prus mannu chi sa Sardinnia apat tentu”.

Su de dus librus est scritu asuba de Grazia Deledda sa scritrici sarda, unica fèmina in su mundu chi at bintu su premiu Nobel po sa literadura ; cun s’opera sua at onorau sa Sardinnia e nosu sardus.
Franciscu at iscritu custu libru in manera chi nemus si dda scaresciat e su nomini su pozat intrai in is iscolas poita fizas a imoi is librus de scola non dda tenint in carculu.
Grazia Deledda est nascia a Nugoro in su 1871 de Giovanni Antonio e Francesca Cambosu. In familia stetiant beni: su babu, teniat unu diproma de procuradori legali, commerciàt su craboni, fuat unu possidenti de terras.
A edadi de disciasett’annus Gratzia cumenzat a iscriri po sa rivista “Ultima moda” de Roma e de tandu, donnia santa dia parti de su tempus ddu passàt scriendu. Si coyat in su 1900, sighit su pobiddu a Roma e innia est morta in su 1936.
Bandat a iscola finzas a sa cuarta elementari, agoa studiat po contu suu is librus de sa literadura italiana e internazionali e ampriat is conoscentzias gratzias a is contus de is anzianus e a is contus de is cuilis.
Deledda conoscit beni sa cultura popolari, dda cumprendit e in custus ambientis fait movi e bivi is protagonistas de is romanzus suus. In donnia libru non mancat de fueddai de sa Sardinnia, de is fèminas e de sa natura. Franciscu Casula scrit: S’atividade letteraia de Gratzia Deledda andat dae su 1880 a su 1936 e, cun su romanzu autobiograficu de Cosima, publicadu a pustis morta, finas a su 1937. Abratzat 350 novellas in degheoto volumenes, trinta contos, oto faulas, chibanta articolo, una chibantina de poesias e trentachimbe romanzos. At tentu, in prus de su Premiu Nobel, riconoscimentos mannos da parte de medas Istados e pessonazos importantes. In su 1935 sa cara sua est istada istampada in unu francubullu cherfidu dae su guvernu Turcu in una serie filatelica dedicada a sas feminas famadas de totu su mundu. Sa boghe sua est istada sa prima rezistrada in Italia in sa Fonoteca de s’Istadu. Sas operas suas imprentadas a pustis sa morte dae s’editore Mondadori de Milanu, sunt istadas traduidas in sas prus importantes limbas de totu su mundu, finas in tzinesu, indianu e zapponesu, in serbu croatu e peri in africanu. Totu s’opera de Deledda est istada traduida e publicada in russu.”
Sa protagonista de s’arti de Deledda est sempri sa Sardinnia: su populu sardu, s’amori, is prexus, is trumentus e is sentidus de sa genti.
In mesu a sa genti si scerant is fèminas: fèminas de cabali, fèminas balentis, decidias, capassis de calisisiat sacrifiziu, fèminas innamoradas, trumentadas, pecadoras e fortis in is ideas insoru. Is fèminas de is romanzus funt is feminas de sa soziedadi matriarcali sarda.
Is òminis invecis funt sempri debilis e indecidius.
Atra protagonista est sa natura, is animalis de sartu, is padentis is montis, is matas, is fruminis e is arrius.
Grazia Deledda est una fèmina famada , de importanzia e de ispantu. Su libru de Franciscu Casula acrarit su chi de Deledda penzant medas criticus literarius sardus italianus e strangius. Calancunu non dd’arreconoscint sa genialidadi ma is prus apreziant Deledda po sa fantasia ispantosa, po sa richesa de is sentitdus, po s’abilidadi in sa descrizioni de is logus acantu issa est nascia e pesada finzas a giovanedda.
Franciscu Casula si frimat a studiai su limbazu de Deledda po ndi bogai a pillu comenti issa fessat bilingue comenti bilinguis seus totus nosu sardus.
Berus est ca Deledda teniat unu lessicu italianu non meda arricu poita ca penzat in sardu e tradusiat in italianu. S’agatant medas bortas frasis tradusias de su sardu comenti “Cumprendiu dd’as” Capito hai? Funt presentis medas fueddus sardus o frasis italianas istrupiadas in sardu.
Deledda si ndi ponit meri de medas contus de sa tradizioni orali de is biddas. In s’arregorta de novellas popolaris scrit finzas e unu contu de maya chi at arregortu in Nurri intitulau “Is tres fradis” e chi deu puru apu intendiu contai a is becius de bidda candu fui pitica.
Franciscu Casula narat ca Deledda iat cumprendiu s’importanzia de sa cultura popolari (contus, dicius, pregadorias, poesias) poita in sa cultura popolari ddui funt is arrexinis de s’identidadi e de sa sabidoria de unu populu.
Ligendu su libru asuba de Deledda is scientis de scola apreziant custa femina ispantosa e in su matessi tempus si-ndi ponint meri de sa lingua e de sa cultura de su populu sardu chi est totu presenti in is romanzus.

Su de tres libru, Franciscu dd’at iscritu po Marianna Bussalai; intremesu is personas nodias de Sardinnia est sa prus pagu connota, tocat a nai perou ca sa vida e is fainas cumprias in sa vida sua funt dinnias de essi apreziadas de totus e su pepari de is giovanus e de is fèminas chi dda podint pigai a modellu.
Franciscu in custu libri ddui ponit totu sa passioni chi su personagiu minescit: in pagu prus de 50 paginas arrenescit a fueddai de sa vida, de sa familia,de su sangunau e de sa domu, de Orani, sa bidda sua, de Marianna Bussalai comenti de scritora e poetessa e de is cuntatus chi teniat cun su poeta Antiogu Casula, s’amighenzia cun Bustianu Satta, cun Mariangela Maccioni, cun Lussu e cun Gonariu Usala.
Ligendu sa vida e is operas de Bussalai, si scerat sa simpatia de Franciscu Casula e si podit cumprendi cali funt is ideas suas asuba de sa politica, de sa sociedadi, de sa cultura e de s’educazioni de is giovunus.
Marianna est nascia in Orani in su 1904, bivit una vida pagu affortunada. Malaida de piciochedda pitica si portat po totu vida is doloris de una malaidia (sa tubercolosi ossea) chi dda trumentat dì e noti. Su corpus est minau de sa malaidia ma issa est forti de menti e de caratiri, giovana, meda abili, libera, feminista, antifascista e sardista, amanti de sa literadura e de sa poesia. Est bregungiosa ma non ddi timit a pigai cuntatu cun is inteletualis prus mannus de Sardinnia e de foras.
Est grand’ amiga de Graziella Giacobbe e de Mariangela Maccioni : impari funt is tre pilastrus de s’ antifascismo sardu. Est sempri bivia a Orani assola cun sa sorri Inniazia; in domu sua pinnigat is antifascistas e ddu su istradat a s’ida de una sociedadi libera e fenza de ditadoris . At curtu medas bortas su perigulu de su presoni e de su cunfinu.
Fuat andada a iscola finzas a s’edadi de 10 annus ma aprofundiat sa cultura po contu su apasciendu sa crosidadi cun milli e milli leturas. Si impenniat in sa vida politica e conoscit e cumprendit is dannus de su fascismu e po cussu cumbatit comenti de antifascista. Est intremesu de is chi fundant in Orani su Partidu Sardu e ndi difendit is principius po totu vida abarrendi frima in is proprias ideas finzas a sa morti. Sa militanzia comenti de antifascista e de sardista dda fait connosci comenti “signorina Mariannedda de sos Battor Moros”.
Issa scriiat “Il mio sardismo data da prima che il Partito Sardo sorgesse, cioè da quando sui banchi delle scuole elementari, mi chiedevo umiliata perché nella storia d’Italia non si parlasse mai della Sardegna: giunsi alla conclusione che la Sardegna non era Italia e doveva avere una storia a parte”.
Tenit grandu stima po Emiliu Lussu e cun issu teniat corrispondenzia finzas e candu, apusti de s’essi fuiu de Lipari acantu fuat confinau, teniat cuntatu cun issu po mesu de is litras chi Giovanna Bertocchi arriciat e spediat de Francia.
Po cantu essat tentu stima e adorazioni po Lussu, candu Lussu si fuat aggregau cun partidus italianistas (Partito d’Azione), cunzillau de sa pobidda Joyce Lussu, Marianna, mancai a coru afrigiu, si ddi fuat oposta.
Marianna fuat catolica cunvinta però criticat sa Cresia ca non fuat sempri giusta e bona cun totus. Si podit considerai sa maista de is Oranesus poita cun totus est sempri stetia disponibili a donai unu fueddu de cunfortu e a ddus imparai a ligi e a i scriri o a ddis iscriri diretamenti is litras in is momentus de bisongiu. Fuat una bona cunsilera poita arrenesciat a cumprendi is necessidadis de sa genti e nemus teniat segretus po issa.
Sardista cunvinta iat issa e totu ricamau sa bandera de is cuatru morus e dd’iat tenta cuada candu is fascistas de tanti in tanti fiant percuisizionis. Marianna at sempri cubatiu po s’autonomia e po s’indipendenzia de sa Sardinnia, criticàt s’atacamentu morbosu de certa genti a is cosas materialis, penzàt chi tocat a fai sa volontadi de Deus e cicai sempri su prexiu de sa genti. Is benis materialis funt sceti unu mezu e non una finalidadi de sa vida.
Marianna Bussalai est stetia deaderus una maista de vida poita at trasmitiu a is atras fèminas :

  • s’orgoliu de essi fèmina e de essi fèminas sardas
  • sa forza de podi afrontai is tribulias e is trumentaus de sa vida,
  • su coragiu de podi suportai is malaidias,
  • s’ingeniu de podi tenni cuntatus cun su mundu abarrendu sempri in d’una bidda
  • sa capacidadi de non si depi mai incrubai a sa cultura dominanti
  • sa lucididadi de sciri cumprendi su chi acuntessit in su mundu
  • sa forza de sciri abarrai frimus in su chi si creit mancai custu non cumbengat
  • sa passioni po sa cultura,

Is librus scritus de Franciscu Casula e imprentaus de Alfa Editrice ddus apreziaus poita si podint imparai a essi:

  1. fèminas capassas de caminai in is bias de su mundu a conca pesada comenti ant fatu Lionora, Grazia e Marianna
  2. patriotas sardas chi tenint s’obrigu de cumbati po sa cultura, po s’identidadi, po s’autonomia e po sa libertadi.
  3. maistas de iscola chi arrenescint a donai una vida noa a sa scola sarda in manera chi is fillus de oi siant cras “òminis e fèminas de cabali”.

Franca Marcialis

 

 

 

Franca Marcialis, di Nurri, docente, studiosa di lingua sarda, scrittrice (per la Casa editrice Della Torre di Cagliari ha pubblicato “Contus”), impegnata sul fronte del bilinguismo e soprattutto della didattica del sardo, commenta, analizza e recensisce i libri Lionora de Arborea, Grazia Deledda e Marianna Bussalai scritti da Francesco Casula e pubblicati dalla Alfa Editrice di Quartu, nella collana “Omines e feminas de gabbale”.

 

 

 

Articolo in Sardo su Sa Carta de Logu di Eleonora d’Arborea apparso sul n.50 di LACANAS

 

 Nel numero 50, anno IX, Giugno 2011 di LACANAS, Rivista bilingue delle Identità, fondata e diretta da Paolo Pillonca è stato pubblicato l’articolo che segue 

Parte Segunda 

Sa Carta De Logu 

de Frantziscu Casula

 

Sa presone non est cussiderada intr’ de sas penas: carchi borta si nd’allegat ma solu comente mediu de seguresa pro miramentare su reu a in antis de leare ateras detzisiones (cap.4) o avilguamentos (cap.12)

 

Bolet narrer chi bi fiat sa cunbintzione chi s’Istadu non podiat mantenner ne campare sos delinquentes, antzis miraiat a los ferrer in su patrimoniu chi cussideraiant un interventu prus profetosu de cale si siat pena.

 

In zenerale sas penas serbint pro ferrer a su malu pro cantu pertoccaiat sos possedimentos o pro l’avrinare cun sa meneta de multas meda mannas. Pro chie non pagaiat sa multa bi fiant penas corporales ferotzes. Carchi esempiu: a chie furaiat cosas sacras che li bocaiant un’ogru (cap.26); a chie brusiaiat sos campos traballados che li segaiant sa manu destra (cap.47); a sos testimongios farsos e a sos irrocadores chi li poniant un’aghimu in sa limba e a pustis che lia segaiant (capp. 76 e 129). Cando su reu fiat racaidu sas penas fiant meda prus mannas.

 

Tzertu a Leonora si podet atzuridare chi su malu lu cheret solu castigare ma non abilitare de nou: est a beru. Ma nois non podimus judicare sa Carta cun sa mentalidade de oe. In prus toccat de narrer chi in cussos tempos in sos ateros logos sas penas fiant fintzas prus iscanidas e a s’ispissu lassadas a s’arbitriu de su juge: difattis sa sotziedade europea in cussos tempos fiat galu sutta una lezislatzione de su mediuevo barbaricu e feudale.

 

Imbetzes bi sunt in sa Carta de Logu paritzas dispositziones chi faghent onore a sa sapienztia juridica e a su bonu sentidu de Leonora. Pesso mescamente a sa distintzione tra curpa e dolu (animu deliberatu lu jamat sa Carta); a sa lee chi pro totus est aguale, a su fattu chi cando benint sequestrados totu sos possedimentos, a sa muzere e a sos figios in cale si siat manera lassant sa parte chi l’ispettant (cap.2); nemos podet dare ricoveru o ajudu a sos bandidos ma custu est permittidu a sa mama e a su babbu, a sa muzere e a sos figios, a su frade e a sa sorre, proite non cherent isperdere sa familia ne bochire sos cherinzos sacros (cap.7); chie cumpromittit una femina bagadiba est obrigadu a si l’isposare ma solu si issa est de accordu (si placchiat a sa femina), si nono pro totu sa vida li depet dare una doda adecuada a sas conditziones sotziales chi issa tenet (cap.21).

 

Medas articulos sunt dedicados contra sos furones, mescamente contra sas furas de bestiamene, de tridigu e de animales masedos. Ma non b’est de si maravizzare sas furas nos narant cun craresa chi semus in una sotziedade de massajos e de pastores e duncas toccat de los difender cun penas mannas, in dinare o cun istropios contra chie attentat a sos interessos issoro.

 

Sa lee fissat unu rapportu inter sas furas de bestiamene e sa crobantzia de peddes ottennidos dae boes, caddos e baccas furadas (capp. XVII e XX). Faghiat una distinzione inter sas furas de caddos, caddas e baccas masedas –los mutit “domadas”(cap. XXVII) dae cuddos chi jamat “rudi” (cap. XXVIII)

 

Pigat in cussideratzione puru, pro non narrer mascamente, sas furas de berbeghes, porcos e capras (cap. XXIX): pro custas furas sas penas fiant meda meda seberas: a in antis in dinare ma si non pagaiant s’arribaiat a che li segare, a sos furones,  sas duas origras ma finas a los “inforcare”.

 

Cun sos varios ordinamentos sa Carta non scabudaiat neuna forma de attividade e sicomente fiat in su matessi tempus unu coditze de protzedura, fundaiat unu corpus cumpretu de sas lees de s’Istadu chi serbiant pro totu sos chi biviant in su “Logu” de Arborea e de sos territorios conquistados.

 

Sa justitzia privada chi aiat dominadu in totu su Mediuevo non fiat prus arrampanada: s’Istadu  est subra de sa pessone e e b’est una lee chi est comuna e aguale pro totus e duncas a subra de sos interessos particulares.

 

Sos Aragonesos sicomente cussideraiat sa carta sabia e adata a sas netzessidases de s’Isula in su milliebattoghentosvintunu (1421) l’ant isterrida a totu sa Sardigna (fora a sas tzittades de Casteddu, Iglesias, Bosa, Alaghera, Tatari, Castelsardu chi aiant Istatutos ispetziales). Sa Carta de Logu est durada finas a su milliottighentosbintisette (1827), duncas finas a su Coditze de Carlo Felitze.

 

 

 

 

 

Risposta a un commento su un mio articolo

 

Un commento al mio articolo sulla esclusione della letteratura in limba da parte di Marcello Fois al festival di Gavoi con la mia relativa risposta.

 

E’  la solita cazzata che si ripete tutti gli anni questa, speculare a quella di alcuni scrittori italiani che si ritengono stati esclusi per chissà quali volontà censorie. scrivete opere degne di essere presentate e vedrete che, sardo o italiano, verrete invitati!

 

Scritto da: phoenix | 27/06/2011.

 

 

 

Prego phoenix e tutti quelli come lui, -che non ha neppure il coraggio di calarsi la maschera di anonimo volgare incappucciato, analfabeta e cialtrone-, di astenersi da commenti di tal fatta. L’articolo, che probabilmente non ha neppure letto e, tanto meno capito, non è evidentemente carne per i suoi denti.

 

Francesco Casula