Intervista a Gian Franco Pintore, vincitore del Premio “Deledda”

«SA LOSA DE OSANA» de Giuanne Frantziscu Pintore

Intervista a su binchidore de su PRÈMIU DELEDDA 2010 (setzione sarda), Nùgoro 22/10/2010

 

pintore2picc.jpg

Ite valore li das a su prèmiu chi t’ant dadu?
Duos valores, unu personale, ca faghet praghere mannu a èssere cunsideradu, e unu colletivu. In su mamentu de su prèmiu, in s’Eliseu de Nùgoro, l’apo dedicadu, difatis, a totu sos autores chi in custos annos ant iscritu e publicadu dughentos romanzos in sardu o in un’àtera  de sas limbas de Sardigna. Issos e deo amus cumintzadu a pesare una literadura natzionale sarda.

Àteros prèmios as tentu in su tempus coladu?
Su prèmiu Casteddu de sa Fae de Pasada, in su 1989, pro su romanzu  Su zogu, una paristòria de su tempus venidore.

Dae tando a como ite b’at cambiadu in su mundu de sa literadura in sardu?
Est cambiada sa cantidade e sa calidade. Su chi trinta annos como pariat un’abbentu de pagos s’est bortende in unu corpus literàriu fatu de romanzos meda e de narrativa de livellu internatzionale. Cun cosas bonas, àteras mezanas, àteras lègias, comente càpitat in sa literadura de totu su mundu.

E in sa limba sarda ite b’at cambiadu?
B’at, a mie mi paret, prus atentu a sa calidade e a sa coerèntzia de iscritura. Su libru meu est iscritu impreende sas normas de sa Limba sarda comuna e pagos si nde sunt sapidos. Custu cheret nàrrere chi un’istandard est possìbile e, prus de àteru, chi su chi b’est no est artifitziale, bidu chi produit unu contu dinnu de èssere premiadu.

No est chi calicunu preferit a iscrìere comente li paret ca a imparare sas règulas, in cale si siat limba, bi cheret isfortzu?
Craru chi eja. Bi nd’at, e bi nd’at galu meda. Sa maladia de su de iscrìere comente si faeddat est mala a sanare, giai chi b’at tropu maistros chi no imparant sas règulas chi imparant pro sas àteras limbas. Perunu maistru de frantzesu diat atzetare dae unu dischente chi iscriat “muà” pro “moi”, ma atzetat chi “est” s’iscriat “er”, “es”, “esti” e gasi sighende. Mancari gasi, deo ispero, chi libros che a su meu e de àteros autores “fatzant iscola”.

Su zogu, faeddat de su tempus venidore, Sa losa de Osana de su presente presu a su passadu. Cale est su ligàmene intre custas duas òperas?”
Sunt presas dae unu cunsideru: in sardu non si podet iscrìere petzi de su tempus coladu, de una casta de sotziedade firma, fata de bandidos e pastores, mannois cara a sa tziminera. Si podet – e deo pesso si depet – faeddare de sa sotziedade de oe in unu intritzu cun su passadu e cun su venidore.

Pagu prus o mancu comente sos polìticos e sos istudiados chi, in cambiu de imparare su sardu, preferint a nàrrere chi sa limba nostra no est de importu perunu, nen pro s’identidade natzionale nen pro sa personale ?
Naradu cun totu su respetu chi lis pertocat a chie tenet ideas diferentes dae sa mea, est unu tontìghine mannu, mannu meda. In primis ca cada limba, manna o minore chi siat. est de importu mannu: cabet su cuntzetu de su mundu de chie la faeddat, sa Weltanschauung chi est pròpia de chie la faeddat. Lassende mòrrere una limba si cuntrìbuit a mòrrere unu pòpulu.
E in prus, si una identidade natzionale o finas personale no est presa a una limba, cheret nàrrere chi est presa petzi a datos materiales. S’economitzismu at fatu bastante disacatos in Sardigna, pro b’amorare galu.

Pro ite sos mèdios de informatzione sardos non leant in cunsideru sa literadura in sardu?
Deo pesso chi una siat sa resone primària: chi una sotziedade chi istimat sa limba sua e la ponet a fundamentu suo (lassende lìberos sos membros suos de l’impreare o de no l’impreare, craru) càmbiat su manìgiu polìticu suo: depet tènnere classes dirigentes indipendentes dae sa sienda polìtica, econòmica e culturale italòfona. E est custu chi mescamente timent sos meres de sa sienda culturale: giornales, televisiones, universidade mescamente. E sigomente lu timent, o chircant de cuare sa limba o li faghent sa gherra a s’iscarada.

Si un’iscritore sardu in italianu binchet unu prèmiu, sos mèdios informativos non faeddant de àteru, no lu lassant in pasu. Cun tegus, it’ant fatu?
M’ant lassadu in pasu. E pesso chi ant a sighire a lu fàghere.

A beru? No nd’ant faeddadu?
De sa tv no nd’isco. Ma sos duos cuotidianos faeddant de su Prèmiu e in sos tìtulos ponent chi ant bintu sos autores italianos. Pro ischire chi apo bintu sa setzione de sa Narrativa sarda, tocat de si lèghere sos artìculos chi sunt rispetosos de su beru. Su chi contat, però, in custa sotziedade impressida sunt sos tìtulos. E sos tìtulos no los fàghent sos cronistas, si non sos diretores e sos redatores capos. Sos chi, est craru, dant sa lìnia editoriale. Non podent istichire una noa e tando la cuant.

Est un’umiliatzione culturale e istòrica! su sardu est sa limba “nostra”, sa limba de sa continuidade istorica nostra e no nde faeddant? un’autotzensura grave o una tzensura!
B’at ambas sas cosas. Mancari gasi sa peius est sa prima, s’autotzensura.

Est unu problema politicu no literariu! Ite podimus faghere pro parare fronte a custos intentos de assimilatzione e autocolonialismu chi nos benint dae su mundu de sa politica e de sa cultura?
Sighire a traballare e gherrare cun sa polìtica (sa chi podet cambiare sas cosas: est s’arte sua), sena pessare chi siat unu monte malu a trèmere.

Torrende a s’iscritura tua, it’as fatu dae su 89 a oe?
Apo sighidu a iscrìere, publichende sos romanzos Nurài, Morte de unu presidente e custu, Sa losa de Osana. In prus àteros libros in italianu. Tènnere duas limbas e las manigiare est una richesa chi sos monolìngues non tenent, mancari siant prus ricos de mime.

Comente dias definire s’iscritura tua?
Bona. Ma tocat a sos àteros a nde faeddare.

Ite diferèntzia l’agatas cando iscries in sardu o in italianu ? Descries mundos diferentes o nono?
Bella dimanda. Su beru, faeddo de su matessi mundu, su sardu, declinadu in maneras sèmpere diferentes, ma sunt sos mundos interiores chi sunt diferentes. Su chi est ditadu pròpiu dae sa limba impreada.

In sa vida de iscritore, modellos tentu nd’as?
Naraiat carchi unu chi oramai totu est istadu iscritu in su mundu e chi nudda est duncas originale.
Brullende, dia nàrrere chi so tropu impinnadu a iscrìere -non libros ebbia-pro tènnere su tempus de lèghere. E però, in contu de modellos literàrios, no mi paret de nde tènnere.

In antis as cumintzadu cun s’italianu, a pustis ses arribbadu a su sardu. Pro ite? Comente est capitadu?
In su cumintzu, naramus in antis de su 1980, s’italianu fiat un’òbrigu ca su sardu no l’ischia, mancari l’aere cumpresu e a bellu a bellu faeddadu cun timòria e pistighìngiu. Sete o oto annos de pustis fia a tretu de l’iscrìere. Duncas non cumprendo chie pessat chi non si potzat imparare su sardu comente cale si siat limba de su mundu.

Duncas finas àteros iscritores lu diant podere faghere?
Non tèngio peruna duda. Est una chistione de voluntade e de gana, ischende, craru, chi unu romanzu in sardu no at a bèndere mai chentu mìgia e prus còpias. Est, comente a nàrrere, chi pro como e finas a cando su sardu no at a èssere ufitziale e normale, ispartzinadu in totu sa sotziedade sarda, si faghet in literadura su chi in economia li narant “accumulazione del capitale”.

Pro ite medas iscritores sardos in italianu non si provant cun su sardu, mancari prus de unu lu connoscat?
In parte, pesso chi b’apat sa timòria de non resessire a nàrrere in sardu su chi si podet nàrrere in àteras limbas. Sèculos de domìniu linguìsticu non si ponent a bandas gasi. E in parte est sa tzertesa chi in sardu unu non potzat campare de literadura, pro bravu chi siat. Pro su prus de nois at a èssere gasi, ma si in Sardigna essit a campu un’iscritore bravu meda, unu Salinger pro nàrrere, finas custa timòria non bi diat dèpere èssere.
Ma est finas craru chi unu podet èssere finas Salinger in Sardigna, ma si sos media non si nd’abìgiant, si sa sienda culturale si ponet de rugradis contra a sa limba sarda ca est limba sarda, pagu isperu b’at.

Cale est tando, pro tene, pro un’iscritore che a tie chi costumat a cambaire mundos e a si los sestare a praghere suo, su perìgulu pro nois Sardos oe e su tempus venidore?
Chi non b’apat prus unu mundu de sestare si no unu mundu sestadu e contivigiadu dae àteros.

Ite ti cunsentit e dat su sardu , a tie, de diferente dae su chi ti dat s’italianu?
Ite mi dat? Sa possibilidade de contare sas intrannas prus fundudas de sa Sardigna e, duncas, de su mundu.

S’italianu de mancu?
Si depo iscrìere de Sardigna eja, e finas si, fatu a sardu, depo contare su foras de Sardigna. So como isperimentende de iscrìere torra unu romanzu in italianu e so chirchende de bìere si est possìbile iscrière in italianu sos sentidos de unu giòvanu sardu in mesu de un’àteru mundu.

Andamus a visitare SA LOSA DE OSANA. Cale est s’istoria in curtzu?
Est su contu de una archeòloga de prima essida chi s’afrontat cun su mundu de sa baronia universitària e de sas Suprintendèntzias archeològicas. Faghet una iscoberta manna, sa losa de Osana, e iscoberit puru chi sa vulgata cunsolidada dae s’Acadèmia non permitit chi bi siat cosa non connota.

It’est su messàgiu chi dominat in sas òperas tuas. Ca cada iscritore lu tenet. O nde tenet prus de unu. Ite nche tirat , in fines, su letore
Su meu est unu romanzu e no est fraigadu totu a in ghìriu de una tesi. Custu cheret craridu. Però a chie lu leghet est beru chi nche podet tirare unu messàgiu. Mi diat agradare chi su chi si nde podet tirare est chi non tocat mai de si cuntentare de una vulgata chi est fraigada dae chie cumandat pro sos cumbènios suos. Chi non sunt mai sos nostros.

Calicunu narat chi s’iscritore oe non tenet prus una funtzione “didàtica”, sotziale o  ideale chi siat. No isco si podet bàlere pro chie iscriet in italianu in Sardigna. Ma pro chie iscriet in sardu non ti paret chi siat su contràriu?
Naramus chi su tempus de sa “literatura impinnada” est, mancu male, agabbadu. Sa funtzione didàtica de sos romanzos in sardu tando podet èssere de duas castas. Sa prima: fàghere a cantzos s’imàgine chi de sa Sardigna ant fraigadu in foras e, a dolu mannu, in intro de s’ìsula, e nde fraigare una noa. Sa segunda est de mustrare chi impreende su sardu si podet iscrìere de totu, dae sos romanzos a sa filosofia. Pro custu, craru, est pretzisu chi sos iscritores in sardu -chi sunt meda e semper de prus- imparent a impreare una limba natzionale e non cantonale. Bi nd’at a àere de tempus, in su venidore, de cuncordare una “literatura dialettale”.

Ite b’at in sa pinna tua, como?
Unu romanzu in italianu chi est iscritu dae unu sardu, faeddat de unu giòvanu sardu de oe, 2010, tenet a teatru sa Terramanna e contat fatos polìticos, sotziales e culturales de unu istadu sardu galu a mudare in italianu… àteru non naro. Chèrgio bìdere si, cun custos caràteres, calicunu unu at a nàrrere chi si tratat de literadura sarda. At a èssere sa limba impreada, s’italiana, a disinnare a cale literadura apartenet. Non m’apo a birgongiare de apartènnere, pro su chi at a bàlere su romanzu, a sa literadura italiana.
B’at unu matzamurru oe in die in su naturale de sa literadura. A chie pretendet de fàghere narrativa sarda in italianu faghet una cunfusione de macos intre s’apatenèntzia a sa Natzione sarda e s’apatenèntzia a sa Repùblica italiana.

Pregontas de Diegu Corràine

Intervista a Gian Franco Pintore, vincitore del Premio “Deledda”ultima modifica: 2010-10-24T19:08:00+02:00da zicu1
Reposta per primo quest’articolo